همانطور که همه ما می دانیم برق کشی ساختمان طی فرایند و مراحل مختلفی و با استفاده از تجهیزات گوناگونی انجام می شود و یکی از قطعات مهم و کاربردی که در برق کشی استفاده می شود فیوز است. فیوز در واقع قطعه‌ای برای حفاظت از سایر تجهیزات برقی و الکترونیکی است که آنها را از اتصال کوتاه و یا اضافه بار به بهترین صورت محافظت می کند.
نکته ای که وجود دارد این است که فیوزها انواع مختلفی با کاربردهای متفاوت دارند که باید مناسب ترین آنها را برای ساختمان انتخاب کرد تا بهترین عملکرد را ارائه دهد و از آنجایی که انتخاب فیوز نامناسب موجب خطرات جانی و مالی و برق گرفتگی و آتش سوزی می شود؛ بنابراین افزایش اطلاعات و آگاهی در این مورد اهمیت زیادی دارد از این رو ما در این مقاله قصد داریم نحوه انتخاب فیوز مناسب برای ساختمان را در اختیار شما عزیزان قرار دهیم پس با ما همراه باشید تا اطلاعات مفیدی را در این زمینه کسب نمایید.
اهمیت فیوز در برق کشی ساختمان
در هر ساختمان و مکانی که برق کشی انجام شده است احتمال اتصال مدارات برق وجود دارد. از طرفی دیگر اتصال و نشتی برق علاوه بر به خطر انداختن سلامت وسایل و تجهیزات باعث به خطر افتادن جان انسان‌ها نیز می شود؛ بنابراین وجود وسیله ای برای ایجاد امنیت جان و مال انسان‌ها در محیط‌هایی که برق کشی شده است اهمیت زیادی دارد که این وظیفه را فیوز برق انجام می دهد.
فیوز در مدار الکتریکی قرار می گیرد و تشکیل شده از پایه و کلاهک بوده و درون کلاهک نیز نوارهای فلزی نازک وجود دارند و هنگامی که جریان الکتریکی زیادی از مدار عبور کند، گرما و حرارت نیز افزایش یافته و نوارهای فلزی موجود در فیوز نیز ذوب می شوند و جریان برق قطع می شود.
استفاده از فیوز در برف کشی ساختمان دو دلیل اصلی دارد:
- شدت جریان: حالتی که در آن جریان برق افزایش یافته و از حالت طبیعی و استاندارد خارج می‌شود را شدت جریان می‌گویند و هنگامی که این اتفاق رخ می دهد دو حالت اتصال کوتاه و اوورلود رخ می دهد و فیوز نیز در این حالت با عملکردی که ارائه می دهد مانع از ایجاد خسارات جانی و مالی می شود.
- اتصال کوتاه: هنگامی که جریانی با مقاومت کم و کوتاه ایجاد می شود اتصال کوتاه ایجاد می شود که این جریان استاندارد و نرمال نبوده و هنگامی که این اتفاق رخ می دهد امکان ایجاد جریانی با شدت بسیار بالا را فراهم خواهد کرد و خسارت‌های جانی و مالی زیادی را به وجود خواهد آورد.
انواع فیوز برق ساختمان
فیوزها را بر اساس فاکتورهای مختلفی دسته بندی می کنند که یک مورد از متداول ترین تقسیم بندی‌ها بر اساس نحوه عملکرد فیوزها است که عبارتند از تند کار و کند کار که به تعریف آنها خواهیم پرداخت.
- فیوز تند کار: عملکرد فیوز تند کار به این صورت است که با ایجاد نوسانات و جریان بالای برق واکنشی سریع از خود نشان می دهد و جریان برق را قطع می کند.
- فیوز کند کار: همانطور که مشخص است این نوع فیوز نیز در برابر نوسانات و جریان بالای برق دیرتر عمل کرده و جریان برق را با تأخیر بیشتری قطع می کند.
تقسیم بندی دیگری که درمورد فیوزها وجود دارد بر اساس شکل آنها است که در ادامه مورد بررسی قرار گرفته‌اند.
- فیوز فشنگی( ذوب شونده): یکی از انواع فیوز که مصارف خانگی گسترده‌ای دارد فیوز فشنگی یا ذوب شونده است و عملکرد این نوع فیوز به این صورت است که یک قطعه ذوب شونده و حرارتی در فیوز قرار دارد که با افزایش جریان برق و عبور از آن قطعه باعث ذوب شدن آن می شود و سپس فیوز به صورت خودکار عمل کرده و جریان برق را قطع می کند. این نوع فیوز دارای قسمتی به نام پولک بوده که بر روی کلاهک فیوز قرار دارد و در زمان افزایش جریان برق و همزمان با ذوب شدن قطعه، این پولک از کلاهک جدا می شود و با مشاهده فیوز در این وضعیت می توان به این مسئله پی برد که فیوز باید تعویض شود.
- فیوز کاردی(تیغه‌ای): فیوز کاردی و یا تیغه‌ای از سری فیوزهایی با سرعت بالا و عملکردی عالی برای حفاظت از وسایل الکتریکی هستند که به راحتی و خیلی سریع نیز تعویض می شوند. این نوع فیوز جریان بالای برق را به سرعت قطع می کند و از بروز خسارت و مشکلات دیگر جلوگیری می کند همچنین از قیمت مناسب و اقتصادی برخوردار است.
- فیوز مینیاتوری: این نوع فیوزها به دلیل ویژگی‌های بسیار محبوبیت زیادی پیدا کردند و برای استفاده در ساختمان‌ها مصرف بالایی دارند و تفاوت آنها با فیوزهای فشنگی در عملکرد بهتر و راحت تر بودن آنها است. فیوزهای مینیاتوری دارای انواع مختلفی نیز هستند که هر کدام باید مناسب با ساختمان و نوع برقکشی انتخاب شوند که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت.
معرفی فیوز مینیاتوری و انواع آن
همانطور که گفته شد یکی از فیوزهای کاربردی که مصارف زیادی در برق کشی ساختمان‌های تجاری، مسکونی، صنعتی و غیره دارد، فیوز مینیاتوری بوده و با توجه به انواع مختلفی که این نوع فیوز دارد بسیار ضروری است که بهترین نوع را متناسب با ساختمان مورد نظر انتخاب کرد.
فیوز مینیاتوری در برابر عواملی مانند اتصال کوتاه و جریان بیش از حد برق عملکردی عالی داشته و با قطع سریع جریان برق مانع از بروز خسارات می شود. از جمله ویژگی‌های مثبت فیوز مینیاتوری علاوه بر نصب سریع و راحت و محافظت و عملکردی عالی می توان به تنوع آن در ساختار و سایز اشاره نمود.
فیوز مینیاتوری دارای دو جریان است
- جریان لحظه ای: بر روی فیوزها میزان جریان درج شده است که نشان دهنده جریان لحظه ای بوده و به این معنی است که فیوز در مدتی کمتر از یک ثانیه نیز توانایی و تحمل آن جریان را دارد.
- جریان نامی: این جریان نشان دهنده حداکثر جریان قابل عبور از فیوز است و فیوز جریان‌های بیشتر از آن را قطع می کند.
انواع فیز مینیاتوری بر اساس تعداد
فیوز تک پل: مناسب برای اتصال به برق تک فاز
فیوز دو پل: اتصال به دو سیم فاز و نول
فیوز سه پل: اتصال به برق سه فاز بدون سیم نول و با سیم نول
فیوز چهار پل: مانند سه پل بوده اما دارای پلی اضافه برای حفاظت از سیم نول است.
انواع فیوز مینیاتوری بر اساس نوع تیپ
- فیوز مینیاتوری تیپ B: این نوع فیوز از عملکردی سریع برخوردار بوده و از برای سیستم‌های روشنایی و برقکشی تجهیزات خانگی استفاده می شود که چند برابر بیشتر از جریانی نامی خود را تحمل می کنند.
- فیوز مینیاتوری تیپ C: وسایل خانگی مختلف مانند کولر گازی و یا پمپ آب به وسیله این فیوز راه اندازی می شوند زیرا به فیوزی با جریان کم نیاز دارند.
- فیوز مینیاتوری تیپ D: این نوع فیوز قابلیت تحمل ۱۰ تا ۲۰ درصد بیشتر از جریان نامی خود را داشته و برای مصارفی مانند صنعتی با جریان بالا کاربردی هستند.
- فیوز مینیاتوری تیپ K: به دلیل قابلیت تحمل ۸ تا ۱۲ برابر جریان نامی برای مصارف صنعتی و موتورهایی با قدرت بالا کاربرد دارد.
- فیوز مینیاتوری تیپ Z: ظرفیت تحمل ۲ تا ۳ برابری داشته و به همین دلیل در مقابل جریانات کوتاه حساس است.
نکاتی مهم برای انتخاب فیوز مناسب برای ساختمان
برای انتخاب بهترین فیوز مناسب باید نکات مهم زیر را مد نظر قرار داد و میزان آنها را طبق استاندارد انتخاب نمود:
- جریان: انتخاب فیوزی که از میزان جریان عبوری در مدار، ظرفیت بالاتر از 135 درصد داشته باشد.
- ولتاژ: به صورت کلی میزان ولتاژ فیوز باید از ولتاژ مدار مورد نظر بیشتر باشد.
- دما: در صورتی که دمای محیطی که فیوز در آن بکار گرفته می شود بالای 25 درجه سانتیگراد باشد از فیوزی با آمپر بالا استفاده شود و درصورتی که دمای محیط پایین باشد فیوزی با ظرفیت کمتر از نرمال مورد استفاده قرار گیرد.
- نوع مدار: دو نوع مدار AC ( مورد استفاده در سیستم برق خانگی) و DC ( قابل استفاده در موتور برق و وسایل الکترونیکی وجود دارد که در مدار AC جریان و ولتاژ برق به صورت مداوم تغییر پیدا می کنند اما مدار DC تغییر و نوسان کمی دارد تز این رو باید مداری مناسب را انتخاب کرد.
- اتصال کوتاه: آمپر فیوز باید به میزانی باشد که از جریان احتمالی در مواقعی که اتصال کوتاه رخ می دهد بیشتر باشد.
قوانین کلی انتخاب فیوز
به صورت کلی با رعایت برخی از قوانین می توان بهترین فیوز مناسب را انتخاب کرد که مختصرا به شرح آنها خواهیم پرداخت.
- تناسب داشتن تعداد پل‌های فیوز مینیاتوری با تعداد مدارها
- هم اندازه یا بیشتر بودن ولتاژ نامی از ولتاژ مدار
- برابر یا بیشتر بودن ظرفیت نامی جریان اتصال کوتاه فیوز مینیاتوری از حداکثر جریان احتمالی اتصال کوتاه
- در مواردی که هر دو مسیر فاز و نول باید متصل شوند باید از فیوزهای دوپل استفاده کرد.
- تیپ فیوز باید مناسب با مدار مصرفی باشد زیرا همانطور که ذکر شد هر تیپ کاربردهای خاص خود را دارد
- تناسب داشتن آمپر فیوز مینیاتوری با توجه به حداکثر جریان موجود در مدار
تکه کابل
