نیروی الکتریکی ناشی از صاعقه هرساله خسارات زیادی را برای انسانها به وجود میآورد. برای کنترل جریان الکتریکی و تخلیه این جریان میتوان آن را به زمین انتقال داده و از خسارات جبران‌ناپذیر آن جلوگیری کرد.چاه ارت انتقال‌دهنده جریان به زمین بوده و طراحی، ساختار و بافت آن از اهمیت بالایی برخوردار است. در این مقاله قصد داریم به بررسی بافت چاه ارت پرداخته و چگونگی اجرا آن را بیان کنیم.
آشنایی با چاه ارت
در ابتدا بهتر است به تعریف چاه ارت و کاربرد آن پرداخته و سپس به بررسی بافت چاه ارت بپردازیم. همان‌طور که در قسمت قبل بیان شد، چاه ارت سیستمی است که جریان الکتریکی ناشی از صاعقه یا جریانات اتصال کوتاه را به زمین انتقال داده و موجب دفع آن‌ها و جلوگیری از نشتی جریان الکتریکی می‌شود. امروزه سیستم ارتینگ در تمامی صنایع و ساختمان‌ها، به‌خصوص ساختمان‌ها مرتفع و برج‌ها و ساختمان‌هایی که در نقاط مرتفع ساخته می‌شوند، به‌صورت گسترده مورد استفاده قرار گرفته و اهمیت آن مشهود است.
چاه ارت یکی از قسمت‌های مهم و اساسی طراحی و ساخت سیستم ارت است زیرا این قسمت وظیفه انتقال کامل جریان به زمین را داشته و وجود هرگونه نقصی در بافت و ساخت آن می‌تواند باعث اختلال عملکرد سیستم شده و از انتقال جریان جلوگیری کند. اجرای چاه ارت اغلب با حفر چاه انجام می‌شود اما در شرایطی که امکان حفر چاه وجود ندارد میتوان آن را به صورت سطحی نیز اجرا نمود ولی با این‌حال، از آنجا که چاه ارت از ایمنی و امنیت کاری بالاتری نسبت به انتقال جریا به‌صورت سطحی (استفاده از میله مسی) برخوردار است، توصیه می‌شود که حفر و ساخت چاه ارت انجام شده و بافت آن رعایت شود.
بافت چاه ارت چیست؟
بافت چاه ارت یک تعریف کلی از چاه ارت است که شامل اجزاء، محل قرارگیری مناسب چاه و … می‌شود. از اجزاء به‌کار رفته در بافت چاه ارت میتوان به صفحه مسی، که در سه نوع تمام مس، فولادی با روکش مس (به آن صفحه روکش مس و یا صفحه اتمایز هم گفته می‌شود) و صفحه مسی ذوبی موجود است، سیم مسی، تابلو ارت باکس، خاک بنتونیت، که ترکیبی از ذغال و نمک است، میله مسی یا الکترود، جوش قطعه‌ای، ژل کاهنده مقاومت، کلمپ، کابلشو، شینه، حوضچه ارت و … اشاره کرد.
یکی دیگر از مواردی که در بافت چاه ارت بسیار موثر بوده و باید به آن اهمیت داد، محل قرارگیری چاه ارت است. از عوامل موثر در انتخاب محل مناسب برای اجرا چاه ارت میتوان به فشردگی و تخلخل خاک و رطوبت آن اشاره کرد. در حالت کلی، خاک از ذراتی با اندازه‌های متفاوت تشکیل شده است.
در مکان‌هایی که خاک دست نخورده است، این ذرات با فاصله‌ای بسیار کم از هم و به صورت متراکم وجود دارند. در این شرایط سطح تماس بین ذرات زیاد است و مقاومت الکتریکی پایینی ایجاد می‌شود اما در خاک‌هایی با متراکم کم، فاصله بین ذرات زیاد است و این موجب پدیدآمدن اختلال و مقاومت الکتریکی زیادی شده و باعث اختلال در سیستم انتقال جریان می‌شود.
در حالت کلی، توصیه می‌شود چاه ارت را در مکان‌هایی حفر کنید که تراکم خاک بالا بوده و مقاومت الکتریکی کم‌تری وجود دارد. دومین عامل در ارتباط با خاک بافت چاه ارت، رطوبت خاک است. هرچه رطوبت خاک بیشتر باشد، جابه‌جایی یون‌ها در آن سریع‌تر بوده و هدایت الکتریکی آن نیز بیشتر است اما اگر خاکی به طور مداوم در معرض آب قرار گیرد و رطوبت آن از حد مجاز بالاتر رود،
این چرخه معکوس شده و هدایت الکتریکی آن کاهش می‌یابد. از این رو بهتر است حفاری چاه ارت را در خاک‌های مرطوب تا جایی ادامه دهیم که از مقاومت خاک کاسته شده و بیش از اندازه عمق را زیاد نکنیم. لازم به ذکر است که خاک خشک و یخ‌زده برای حفر چاه ارت مناسب نبوده و هر دو حالت می‌توانند خطرناک باشند.
چگونگی اجراء بافت چاه ارت
همان‌طور که در قسمت قبل گفته شد، چاه ارت را میتوان به دو صورت عمقی و سطحی اجرا نمود. در روش عمقی پس از انتخاب مکان مناسب، چاهی را حفر کرده که عمق این چاه باید با توجه به نیاز کاربر از 4 تا 8 متر متغیر بوده و چاه قطری حدود 80 سانتی‌متر داشته باشد.
برای ساخت چاه ارت با استفاده از مشخصات گفته شده، در ابتدا مقداری محلول آب و نمک را درون چاه و یا گودال حفر کرده، ریخته و سپس کف چاه را با خاک رس پر می‌کنیم و در انتها به مقدار خیلی کمی خاک را مرطوب می‌کنیم.
در مرحله بعد خاک بنتونیت که مقاومت زمین را کم میکند و از زنگ خوردن صفحه و سیم مسی جلوگیری میکند را درون چاه ریخته و سپس صفحه مسی را به صورت عمودی درون چاه قرار داده و سیم مسی را به آن متصل می‌کنیم.
این اتصال از اهمیت بالایی برخوردار است و حتما باید سیم به صفحه مسی جوش داده شود زیرا عدم اتصال صحیح بین سیم و صفحه مسی می‌تواند باعث عدم انتقال جریان شده و علنا سیستم ارت بی‌مصرف شود. بقیه چاه را نیز با خاک بنتونیت پر کرده و برروی سر چاه نیز خاک معمولی ریخته و کمی آن را مرطوب می‌کنیم.
نکته دیگری که در بافت چاه ارت موثر است نصب شینه و میله برقگیر است. شینه به‌وسیله مقره‌ها از دیوارهای ساختمان ایزوله می‌گردد. سیم میله برقگیر باید از خارج ساختمان کشیده شده و عبور آن از داخل ساختمان کار نادرستی است.
همچنین مسیری که سیم ارت از آن عبور کرده تا به داخل ساختمان برسد باید عایق‌دار بوده و فاقد هرگونه لختی و یا خوردگی و پارگی باشد. همان‌طور که گفته شد، در مواقعی که امکان حفر چاه وجود ندارد چاه ارت باید به صورت سطحی اجرا شود. برای اجرای چاه ارت به‌صورت سطحی، میله ارت مسی جایگزین صفحه مسی شده و سیم مسی به آن متصل می‌گردد.
نتیجه گیری
یکی از سیستم‌های محافظتی ساختمان، سیستم ارت بوده که با انتقال جریان صاعقه (جریان ناخواسته) از ساختمان و افراد درون آن محافظت میکند. یکی از مهم‌ترین قسمت‌های سیستم ارت، چاه ارت است که باید در هنگام احداث آن به بافت چاه ارت توجه نمود. بافت چاه ارت شامل موارد مختلفی همچون محل مناسب قرارگیری چاه، نحوه اجرا و مشخصات آن می‌شود.
در این مقاله سعی کردیم به بررسی بافت چاه ارت پرداخته و چگونگی اجرا آن را بیان کنیم. امیدوارم این مطلب مورد پسند و رضایت شما عزیزان قرار گرفته باشد. ممنون می‌شویم اگر نظرات، انتقادات و پیشنهادات خود را با ما در سایت تکه‌کابل در میان گذاشته و ما را از مباحث مورد نیازتان مطلع سازید.
299 بازدید
احسان شوکتی
