یکی از مهمترین اجزا و وسایل در هر ساختمانی، کنتور برق آن ساختمان یا واحد است. کنتور وسیله‌ای برای اندازه‌گیری میزان انرژی الکتریکی است و این میزان را برحسب کیلو وات ساعت یا همان ژول بیان می‌کند. در واقع، کنتور برق هر واحد تعیین‌کننده میزان برق مصرفی آن واحد بوده و انواع مختلفی دارد. از این رو، در این مقاله قصد داریم به بررسی کنتور برق پرداخته و انواع آنها را بیان کنیم.
کنتور برق چیست؟
همان‌طور که گفته شد، کنتور برق وسیله‌ای برای اندازه‌گیری میزان جریان الکتریکی مصرفی است. این میزان جریان الکتریکی بر حسب کیلو وات ساعت یا همان ژول بیان شده و نمایش داده می‌شود. در حالت عمومی برای بیان واحد اندازه‌گیری در کنتور برق، از کیلو وات ساعت (kwh) استفاده می‌کنند.
هر یک کیلو وات ساعت برابر است با مقدار انرژی یا جریان الکتریکی استفاده شده توسط یک بار یک کیلوواتی در طی یک ساعت یا به عبارت دیگر 3600000 ژول. برخی از شرکت‌ها و ارگان‌ها و نهادهایی که میزان برق مصرفی بالایی دارند، از واحد مگاژول برای بیان برق مصرفیشان استفاده کرده و میزان برق مصرفی آنها با مگاژول نشان داده می‌شود. توان راکتیو (توانی که بین بار و منبع در رفت‌وآمد بوده و به عنوان توان مفید محسوب نمی‌شود) با واحد کیلو وات ساعت (kvarh) بیان شده و تاثیر زیادی در تعیین هزینه برق مصرفی واحد دارد.
در حالت کلی، نحوه و چگونگی کارکرد و عملکرد کنتور برق بر مبنای نیروی الکترومغناطیسی موجود در آن است. می‌دانیم با عبور جریان برق از یک سیم‌پیچ، اطراف آن سیم‌پیچ یک میدان مغناطیسی ایجاد می‌شود که شدت و جهت میدان ایجاد شده به جریان عبوری از سیم‌پیچ بستگی دارد.
زمانی که کنتور برق وارد مدار مصرف برق و جریان شده و مصرف‌کننده‌های الکتریکی آن فعال می‌شوند، جریان مصرف‌کننده از بوبین جریان گذشته و این سیم‌پیچ یک میدان مغناطیسی تولید می‌کند. بوبین ولتاژ بالای صفحه آلومینیومی دوار (در کنتورهای مکانیکی) قرار داشته و به طور معمول دارای میدان مغناطیسی است.
بوبین جریان هم پایین صفحه دوار قرار داشته و این قدرت این میدان توسط مصرف‌کننده تعیین می‌شود. به دلیل اثرگذاری این میدان‌ها روی صفحه دوار، این صفحه شروع به چرخش کرده و هرچه سرعت چرخش بیشتر باشد، میزان انرژی الکتریکی عبوری بالاتر بوده و کنتور برق عدد بیشتری را نشان می‌دهد و اگر سرعت چرخش صفحه دوار پایین باشد، انرژی الکتریکی عبوری کمتر بوده و مصرف برق و جریان پایین‌تر و کمتر است.
انواع کنتورهای برق
به طور کلی، کنتورهای برق را به لحاظ مدل و نحوه کاری و عملکردی می‌توان به دو دسته مکانیکی و دیجیتالی تقسیم‌بندی کرد. کنتورهای مکانیکی همان کنتورهای معمولی و قدیمی و کنتورهای دیجیتالی، کنتورهای امروزی و مدرن هستند که به‌صورت دیجیتالی ارقام و میزان مصرف برق را نشان می‌دهند. هر کدام از این نوع کنتورهای خواص و ویژگی‌های خاص خود را داشته و با دیگری متمایز است. در قسمت زیر به بررسی جداگانه هر کدام از انواع کنتورهای برق پرداخته و کاربرد هر کدام را بیان می‌کنیم.
۱. کنتورهای مکانیکی
کنتورهای مکانیکی یا همان کنتورهای معمولی و قدیمی که عملکردشان به صورت مکانیکی و عددشماری بوده و امکان و احتمال دستکاری و برق دزدی در آنها بالا است. کنتورهای مکانیکی اولین و ساده‌ترین نمونه کنتورهای برق هستند که از آنها با نام کنتورهای آنالوگ نیز یاد می‌شود. کنتورهای مکانیکی خود به سه دسته کنتورهای تک فاز، کنتورهای سه فاز دیماندی و کنتورهای سه فاز غیردیماندی تقسیم می‌شوند که هر کدام ویژگی‌های مخصوص به خود را دارا هستند.
- کنتورهای تک فاز مکانیکی: این نوع کنتورهای مکانیکی با ولتاژ 220 ولت کار کرده و دارای جریان اسمی (شدت جریان) 5، 15 و 25 آمپر هستند (شدت جریان کنتورهای تک‌فاز مکانیکی بین 5 تا 25 آمپر است).
- کنتورهای سه فاز دیماندی مکانیکی: این نوع کنتورها، مدل دیگری از انواع کنتورهای برق مکانیکی هستند که با ولتاژ 220 تا 280 ولت کار کرده و شدت جریان کاری آنها بین 10 تا 25 آمپر است.
- کنتورهای سه فاز غیردیماندی مکانیکی: این کنتورها با ولتاژ 220 تا 280 ولت شروع به عملکرد و کارکردن کرده و عموما شدت جریان آنها حدود 5 آمپر است.
۲. کنتورهای دیجیتالی
کنتورهای دیجیتالی نمونه‌های به‌روز شده و امروزی کنتورهای مکانیکی هستند که برخلاف کنتورهای مکانیکی قدیمی که با استفاده از نمراتور (عددشمار) و صفحه گرداننده میزان برق مصرفی را محاسبه می‌کردند، در کنتورهای برق دیجیتال تمامی اطلاعات به راحتی و با استفاده از مدارات الکتریکی محاسبه شده و توسط صفحه نمایش دیجیتالی به اپراتور نمایش داده می‌شود. کنتورهای دیجیتالی نیز به دو دسته کنتور دیجیتالی تک فاز و کنتور دیجیتالی سه فاز تقسیم‌بندی می‌شوند.
کنتورهای دیجیتالی تک‌فاز با ولتاژ 220 تا 320 ولت کرده و دارای جریان اسمی (شدت جریان) 5 تا 100 آمپر هستند. این کنتورها به‌صورت پالسی عمل کرده و کاربرد زیادی دارند. کنتورهای دیجیتالی سه‌فاز قابلیت سنجش همزمان انرژی‌های الکتریکی مصرفی اکتیو و راکتیو را دارا بوده که نتایج این سنجش را در 8 تعرفه و به صورت جداگانه بیان می‌کنند (این 8 تعرفه بر اساس ساعات مختلف روز تنظیم شده‌اند). این نوع کنتورها نیز به دسته دیماندی و غیردیماندی تقسیم‌بندی شده و به صورت پالسی عمل می‌کنند.
کنتورهای دیماندی سه فاز با ولتاژ نامی 230 تا 400 (400/230Ð3) ولت کار کرده و دارای شدت جریان 1 تا 10 آمپر هستند. کنتورهای دیماندی سه فاز به صورت پالسی عمل کرده و قابل نصب به صورت CT و PT هستند که این نحوه نصب با توجه به ولتاژ کاری کنتور انتخاب شده و تعیین و نصب می‌شود. کنتورهای غیردیماندی سه فاز دارای ولتاژ نامی 230 تا 400 (400/230Ð3) ولت بوده و شدت جریان کاری و عملکردی آنها هم بین 2 تا 100 آمپر است. کنتورهای غیردیماندی سه فاز نیز به صورت پالسی عمل کرده و قابلیت نصب به طور مستقیم و غیرمستقیم (با استفاده از ترانس) را دارا هستند.
نتیجه‌گیری
یکی از مهمترین اجزا هر ساختمان و واحدی، کنتور برق آن ساختمان یا آن واحد است. کنتور برق وسیله‌ای برای اندازه‌گیری میزان انرژی الکتریکی مصرفی توسط واحد مربوطه است و این میزان بر حسب کیلو وات ساعت یا همان ژول بیان می‌شود. کنتور برق دارای انواع مختلفی است که از جمله مهمترین آنها می‌توان به کنتور برق مکانیکی و کنتور برق دیجیتالی اشاره کرد.
در این مقاله سعی کردیم به بررسی کنتور برق پرداخته و انواع آنها را بیان کنیم. امیدوارم این مطلب مورد پسند و رضایت شما عزیزان قرار گرفته باشد. ممنون می‌شویم اگر نظرات، انتقادات و پیشنهادات خود را با ما در سایت تکه کابل در میان گذاشته و ما را از مباحث مورد نیازتان مطلع سازید.
492 بازدید
احسان شوکتی
