پست برق اصلی‌ترین و مهم‌ترین بخش در سیستم‌های تولید، انتقال و توزیع برق محسوب می‌شود. وظیفه اصلی پست‌های برق تغییر ولتاژ برق به سطوح بالاتر یا پایین‌تر بوده و در انتقال تا توزیع توان الکتریکی از نیروگاه‌ها تا مراکز مصرف نقش به‌سزایی را ایفا خواهند کرد. در هر سیستم قدرت الکتریکی بین تولید و مصرف چندین پست وجود دارد که سطوح ولتاژ را در چند مرحله تغییر می‌دهند. در این مطلب تمرکز اصلی ما بر تجهیزات الکتریکی اصلی پست های زمینی می‌باشد.
آشنایی با انواع پست برق
پیش از این که به سراغ معرفی تجهیزات الکتریکی اصلی پست های زمینی برویم، پیشنهاد می‌شود به صورت اجمالی با انواع پست‌های برق نیز آشنا شوید. به طور کل پست‌های برق را می‌توان بر اساس سطح ولتاژ به سه دسته اصلی پست انتقال (Transmission Substation)، پست فوق توزیع (Sub-transmission Substation) و پست توزیع (Distribution Substation) تقسیم‌بندی نمود.
پست‌های انتقال، خطوط انتقال را به گونه‌ای که توان به سادگی از بخش تولید در فواصل طولانی به هر مصرف‌کننده‌ای منتقل شود، در شبکه‌ای با چندین ارتباط موازی متصل خواهند کرد. سطح ولتاژ خطوط انتقال برق کشور ما ۲۳۰ و ۴۰۰ کیلوولت است.
پست فوق توزیع وظیفه کاهش ولتاژ از سطح انتقال به سطح فوق توزیع را بر عهده دارد. سطوح ولتاژ پست فوق توزیع ۱۳۲ و ۶۳ کیلوولت می‌باشد. پست توزیع ولتاژ بارهای نهایی را تأمین کرده و از ترانسفورماتورهای توزیع بهره‌گیری می‌کند. ولتاژ ورودی ترانسفورماتورهای توزیع ۲۰ کیلوولت و ولتاژ خروجی آن‌ها ۲۳۰ ولت تک‌فاز یا ۴۰۰ ولت سه فاز می‌باشد.
تجهیزات الکتریکی اصلی پست های زمینی کدام‌اند؟
تجهیزات الکتریکی اصلی پست های زمینی به ۴ دسته زیر تقسیم‌بندی می‌شوند:
- ترانسفورماتور
- تابلوهای فشار متوسط
- تابلوهای فشار ضعیف
- کابل و متعلقات آن
ترانسفورماتور
یکی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین تجهیزات پست‌های زمینی ترانسفورماتور می‌باشد. هر پست توزیع برق زمینی علاوه بر ترانسفورماتور دارای چندین انشعاب و خطوط ورودی و خروجی نیز بوده که هر یک از این قسمت‌ها مجهز به ابزاری است که برای انتقال، حفاظت، سنجش و فرمان کاربرد دارند. کلیه این ابزار در یک بخش مشخص و محدود در پست توزیع زمینی تحت عنوان تابلو نصب می‌شوند.
انتخاب ظرفیت پست توزیع زمینی بر اساس طراحی و برنامه‌ریزی سیستم توزیع انجام می‌پذیرد. لازم به ذکر است که سطح ولتاژ پست‌های توزیع توسط ولتاژ‌های فوق توزیع و فیدرهای تغذیه‌کننده اولیه مشخص شده و برای هر پست کوچک توزیع شهری که برای مصارف نقاط مسکونی و مصارف عمومی نظیر روشنایی مورد استفاده قرار می‌گیرند، پست با ظرفیت بین ۵۰ تا ۲۵۰۰ کیلوولت آمپر احداث می‌گردد.
تابلوی فشار متوسط
تابلوی فشار متوسط دومین مورد از تجهیزات الکتریکی اصلی پست های زمینی بوده که عمل ورود و خروج فشار متوسط در این پست‌ها از طریق آن‌ها یا سوئیچگیر فشار متوسط صورت می‌گیرد. تابلوهای فشار متوسط متشکل از سلول‌های جداگانه‌ای برای مدارهای ورودی و خروجی و تغذیه ترانسفورماتور هستند. هر سلول دارای شینه‌های مسی مستقلی بوده که هنگام نصب به هم‌دیگر متصل شده‌اند و امکان جداسازی و افزایش یا کاهش آن‌ها نیز فراهم است.
تابلوهای فشار متوسط به عنوان جزئی از تجهیزات الکتریکی اصلی پست های زمینی دارای جدار ضخیم فولادی بوده و همچنین مجهز به دریچه زیرین ورود برای نصب بست کابل و سرکابل می‌باشند. ناگفته نماند که تابلوهای مذکور معمولاً از نوع تابلوهای قابل دسترس از جلو هستند.
سلول‌های فشار قوی در پست‌های توزیع برق زمینی
- سلول ورودی
سلول ورودی از طریق کابل و سرکابل نوع خشک و سکسیونر فیدر پست فوق توزیع را که وظیفه تغذیه پست توزیع را بر عهده دارد، به شینه متصل می‌کند.
- سلول تغذیه ترانس
این سلول از طریق سکسیونر فیوزدار که عمل حفاظت از ترانسفورماتور را برعهده دارد، به بوشینگ‌های ترانسفورماتور متصل می‌شود.
- سلول خروجی
سلول خروجی برای ایجاد حلقه در شبکه فشار متوسط با یک پست زمینی دیگر ارتباط برقرار خواهد کرد.
لازم به ذکر است که سکسیونرهای پست‌های توزیع از نوع غیر قابل قطع زیر بار بوده و به صورت دستی باز و بسته خواهند شد.
- تابلو فشار ضعیف
تابلو فشار ضعیف سومین جزء از تجهیزات اصلی پست های زمینی بوده که وظیفه توزیع برق فشار ضعیف شبکه مشترکین پست، تأمین روشنایی عمومی معابر و خیابان‌ها و تغذیه روشنایی، پریز و هواکش داخل پست را بر عهده دارد. تابلوهای فشار ضعیف با در نظر گرفتن ابعاد کمی که دارند می‌توانند یا از نوع تابلوهای قابل دسترس از پشت و یا قابل دسترس از جلو باشند.
سلول‌های فشار ضعیف در پست‌های توزیع برق زمینی
- سلول ورودی
سلول ورودی که شامل کلید اتوماتیک ورودی و دستگاه‌های اندازه‌گیری جریان و ولتاژ بوده انرژی الکتریکی را توسط کابل از ترانسفورماتور دریافت می‌کند.
- سلول روشنایی معابر
سلول روشنایی معابر به عنوان قسمتی از تجهیزات الکتریکی اصلی پست های زمینی شامل مدارهای خروجی روشنایی معابر و کنتور اندازه‌گیری آن‌ها می‌شود.
- سلول‌های خروجی
سلول‌های خروجی متشکل از مدارهای خروجی مصرف‌کنندگان و مشترکین بوده و تعداد آن‌ها بر حسب ظرفیت ترانسفورماتور و نیاز محل تعیین می‌شود.
سایر تجهیزات الکتریکی اصلی پست های زمینی
هادی (شینه) خط ثانویه ترانسفورماتور طرف فشار ضعیف به صورت تسمه‌هایی از جنس مسی بوده که در داخل تابلو فشار ضعیف نصب شده و نسبت به بدنه تابلو عایق می‌باشد. قابل ذکر بوده که قسمت ورودی و کلیه خروجی‌ها به این تسمه متصل می‌شوند.
کلید اتوماتیک از دیگر تجهیزات موجود در پست‌های زمینی بوده که با دست وصل شده اما بدون دخالت دست و در اثر پدید آمدن خطایی در شبکه قطع خواهد شد. کلید مذکور شامل قطع‌کننده‌هایی تحت عنوان رله بوده که از تجهیزات شبکه در شرایط کار غیرعادی محافظت خواهد کرد.
سخن پایانی
در این راهنما به معرفی تجهیزات الکتریکی اصلی پست های زمینی و نقش هر کدام از آن‌ها در سیستم توزیع برق زمینی پرداختیم. پست توزیع برق مهم‌ترین نقش در سیستم تولید، انتقال و توزیع برق را ایفا کرده که از تجهیزات ویژه‌ای با کارایی مخصوص تشکیل شده است. پست‌های برق را می‌توان بر اساس سطح ولتاژ به سه دسته کلی پست انتقال، پست فوق توزیع و پست توزیع تقسیم‌بندی نمود. علاوه بر آشنایی با تجهیزات پست‌های زمینی، توجه به دستورالعمل نصب و شرایط اجرا و بهره‌برداری از پست نیز حائز اهمیت می‌باشد؛ چرا که عدم آگاهی و تخصص کافی در این حوزه سبب خسارات مالی و حتی جانی در شرایط بهره‌برداری خواهد شد.
منبع: مشخصات عمومی و اجرایی پست‌های توزیع هوایی و زمینی (نشریه ۳۷۵)
843 بازدید
الهه زینالی
