همان‌طور که می‌دانید کشور ما به دلیل موقعیت جغرافیایی خاصی که دارد، دارای معادن بسیاری است که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به معادن مس کشور اشاره کرد. فلز مس یکی از باارزش‌ترین و پرکاربردترین فلزات حال حاضر دنیا است که در بیشتر صنایع مورد استفاده قرار گرفته و به دلیل خواص ویژه‌ای که دارد، کاربرد فراوانی پیدا کرده است. از این رو، در این مقاله قصد داریم به بررسی کاربرد مس را در صنایع گوناگون پرداخته و ویژگی‌های این فلز کاربردی را بیان کنیم.
فلز مس و خواص آن
فلز مس که به آن cuprum نیز گفته می‌شود، یکی از قدیمی‌ترین فلزات مورد استفاده در ایران و جهان است که از نماد علمی و شیمیایی Cu در جدول عناصر برخوردار بوده و در جایگاه یازدهم جدول تناوبی مندلیف قرار دارد. عدد اتمی این فلز 29 بوده و رنگی متمایل به نارنجی دارد. فلز مس از ویژگی‌های گوناگونی نظیر شکل‌پذیری، چکش‌خواری بالا، رسانای الکتریکی و گرمایی، انعطاف‌پذیری بالا و … برخوردار بوده و همین ویژگی‌های منحصربه‌فرد این ماده باعث استفاده گسترده از این فلز در صنایع مختلف شده است.
اصلی‌ترین کاربرد مس در صنایع برق و الکتریک، ساخت‌و‌ساز و حمل‌ونقل است، به طوری که بیش از نیمی از فلز مس تولید شده در ساخت سیم و کابل و صنایع برقی به کار برده می‌شود اما عنصر مس کاربردهای دیگری نظیر صنعت ساختمان، مجسمهسازی و ظروف آشپزخانه، لوله‌کشی منازل، صنعت کشاورزی، مکمل گیاهی، ساخت ماشین آلات صنعتی، صنعت پزشکی، درمان بیماری‌هایی نظیر کم خونی، ترکیب با سایر فلزات به دلیل بالا بردن استحکام، کاربرد و استفاده در صنعت خودروسازی و … نیز دارد.
کاربرد مس در تولید سیم و کابل
همان‌طور که در تصویر بالا نیز مشاهده می‌کنید، بیشترین کاربرد مس در صنعت برق و الکتریک بوده و بخش زیادی از صنعت برق و الکتریسیته وابسته به این فلز کاربردی است. خاصیت‌هایی نظیر شکل‌پذیری و رسانایی بالا و قیمت مناسب، سبب شده است تا فلز مس بهترین گزینه برای استفاده در هادی انواع سیم و کابل بوده و اهمیت بالایی داشته باشد، به طوری که مرغوب‌ترین و باکیفیت‌ترین سیم و کابل‌های موجود در بازار، سیم و کابل‌هایی هستند که هادی آن‌ها از فلز مس خالص ساخته شده است.
سیم و کابل‌هایی که دارای هادی‌های مسی هستند، معمولا در برابر عوامل محیطی مقاومت بالایی از خود نشان داده و طول عمر بالاتری نسبت به سایر سیم‌ها و کابل‌ها دارند. اگر بخواهیم دلایل اصلی استفاده گسترده مس در صنعت ساخت سیم و کابل را بررسی نماییم، باید شش نکته اصلی را مدنظر داشته باشیم که می‌توان از آن‌ها به عنوان علل اصلی استفاده از عنصر مس در ساخت سیم و کابل و صنعت برق یاد کرد. این شش نکته عبارت‌اند:
- رسانایی بالا: از خاصیت رسانایی بالای مس موجب سهولت در انتقال برق و الکتریسیته شده و همین‌طور انتقال حجم عظیمی از الکتریسیته را در هر ثانیه امکان‌پذیر می‌کند.
- سازگاری با انواع تجهیزات الکتریکی و در دسترس بودن آن: فلز مس یکی از فلزاتی است که حجم زیادی از معادن کشور را تشکیل داده و با انواع تجهیزات الکتریکی و الکترونیکی سازگار است.
- قیمت مناسب: فلز مس در مقایسه با فلزاتی همچون طلا و نقره که دارای قابلیت انتقال جریان بالایی دارند، از قیمت و صرفه بیش‌تری برخودار بوده و به میزان بیشتر در جهان وجود دارد. از این رو، بیشتر از فلز مس در صنعت سیم و کابل و صنایع مختلف بهره برده می‌شود.
- دوام و مقاومت بالا در شرایط محیطی سخت: فلز مس دارای خواص فلزی بوده و به همین دلیل، به سادگی خراب و یا شکسته نمی‌شود. این فلز در شرایط سخت آب و هوایی و جوی نیز مقاوم بوده و به سادگی خواص خود را از دست نمی‌دهد.
- انعطاف‌پذیری بالا: مس دارای قابلیت شکل‌پذیری بالا بوده و به سادگی آسیب و یا پاره نمی‌شود. سیم و کابل‌های مسی دارای انعطاف‌پذیری بالایی بوده و می‌توانند زاویه‌دار شوند.
- ایمنی بالا: این فلزات دارای ویژگی مقاومت در برابر حرارت بوده و در هنگام آتش‌سوزی به سادگی ذوب نمی‌شوند. این نوع فلزات دارای خاصیت مقاومت کششی بالا و عدم شکستگی در مسافت‌های طولانی بوده و از ایمنی بالایی نسبت به سایر عناصر و فلزات بهره‌مند است.
به علل و دلایل ذکر شده در قسمت بالا، اغلب سیم و کابل‌های باکیفیت دارای هادی از جنس مس بوده و بسیار مقاوم هستند. همچنین ویژگی‌ها و خاصیت‌های گفته شده در قسمت بالا باعث شده است تا درصد بالایی از مس استخراج شده از معادن در صنعت برق و ساخت سیم و کابل مورد استفاده قرار گرفته و می‌توان گفت میزان کاربرد مس در این صنعت بسیار بالا است. هر چند فلز مس به دلیل کاربردهای بسیار زیاد و گوناگون در سایر صنایع نیز مورد استفاده قرار میگیرد ولی همان‌گونه که گفته شد، عمده کاربرد فلز مس در صنعت برق و تولید سیم و کابل است.
نتیجه‌گیری
یکی از پرکاربردترین و باارزش‌ترین فلزات و عناصر موجود در جهان، فلز و عنصر مس است. مس کاربرد زیادی در صنایع مختلف مانند صنایع برق و الکتریک، ساخت‌و‌ساز، حمل و نقل، صنعت ساختمان و شهرسازی، مجسمهسازی و ساخت ظروف آشپزخانه، لوله‌کشی منازل، صنعت کشاورزی، مکمل‌های گیاهی، ساخت ماشین‌آلات صنعتی، صنعت پزشکی، صنعت خودروسازی و … دارد. در این بین مهم‌ترین کاربرد مس در صنعت برق و ساخت سیم و کابل بوده و دلایل گوناگونی نظیر خاصیت رسانایی بالای مس، سازگاری با سایر تجهیزات الکتریکی، قیمت مناسب، شکل‌پذیری بالا و … سبب استفاده گسترده مس در این صنعت شده است.
در این مقاله سعی کردیم به بررسی کاربرد مس را در صنایع گوناگون پرداخته و ویژگی‌های این فلز کاربردی را بیان کنیم. امیدوارم این مطلب مورد پسند و رضایت شما عزیزان قرار گرفته باشد. ممنون می‌شویم اگر نظرات، انتقادات و پیشنهادات خود را پیرامون کابرد مس با ما در سایت تکه‌کابل در میان گذاشته و ما را از مباحث مورد نیازتان مطلع سازید.
169 بازدید
احسان شوکتی
