یکی از پرکاربردترین فلزات موجود در صنعت، فلز مس است که از سال‌ها پیش توسط انسان مورد استفاده قرار گرفته است. مس انواع مختلفی دارد و به صورت آلیاژهای گوناگون نیز استفاده می‌شود که هر کدام از آن‌ها خواص و کاربردهای منحصر به فرد خود را دارند. از انواع مس در بخش‌های مختلفی از صنعت از جمله برق استفاده می‌شود. از این رو، در این مقاله قصد داریم به بررسی انواع مس پرداخته و کاربرد آن را در صنعت برق و الکتریک بیان کنیم.
انواع مس
همان‌طور که گفته شد، مس فلزی بسیار کاربردی است که در اشکال و آلیاژهای مختلف یافت می‌شود. مس مورد استفاده در کارها و صنایع مختلف، متفاوت بوده و با توجه به نیازهای خاص کاربردی آن صنعت مانند رسانایی، دوام، مقاومت در برابر خوردگی و ضربه و … بستگی دارد. هر نوع از این مس‌ها دارای خواص و کاربردهای منحصر به فرد خود بوده و مس را به فلزی بسیار پرکاربرد و با ارزش تبدیل کرده است. در اینجا برخی از رایج ترین انواع مس که در صنایع مختلف بسیار کاربردی بوده و استفاده زیادی دارند، ذکر شده‌اند.
مهم‌ترین انواع مس‌ها عبارتند از:
- مس خالص: ابتدایی‌ترین و اولیه‌ترین شکل عنصر و فلز مس با درجه خلوص 99.9 درصد است کهنرم، چکش‌خوار و انعطاف‌پذیر بوده و برای سیم‌کشی برق، لوله‌کشی و سایر کارهایی از این دست، بسیار ایده‌آل است.
- آلیاژ مس: در حالت کلی، اغلب برای بهبود خواص مس آن را با فلزات دیگر ترکیب کرده و به شکل آلیاژ مورد استفاده قرار می‌دهند. در این گونه ترکیبات، عنصر مس، عنصر و فلز اصلی و غالب بوده و سایر موارد مانند روی، قلع، کربن و … به این عنصر اضافه می‌شوند. برخی از آلیاژهای مس رایج و پرکاربرد شامل برنج (ترکیبی از فلز مس و روی)، برنز (ترکیبی از فلز مس و قلع) و … هستند که استفاده بسیار زیادی در صنایع مختلف داشته و بسیار پرکاربرد هستند.
- فولاد روکش مس: نوعی فولاد است که با لایه‌ای از مس روکش و پوشیده شده است. از این نوع مس معمولاً در ساخت سیم‌ها و کابل‌ها برق استفاده شده و برای سیستم ارت نیز کاربرد دارد.
- آلومینیوم روکش مس: این نوع مس نیز مانند فولاد روکش مس بوده با این تفاوت که فلز پایه و اصلی آن به جای فولاد، آلومینیوم بوده که با لایه‌ای از مس پوشانده شده است. بیش‌ترین کاربرد این نوع مس در ساخت هادی‌های الکتریکی سیم‌ها و کابل‌ها و انتقال جریان توسط آن‌ها است.
- آلیاژ مس- نیکل: یکی از پرکاربردترین آلیاژهای موجود در صنعت است که از مس، نیکل و گاهی از عناصر دیگر تشکیل شده است. این نوع مس به دلیل مقاومت بالای خود در برابر خوردگی، شناخته شده بوده و اغلب در موارد دریایی و مناطق مرطوب کاربرد دارد.
- مس لخت: نوعی از مس است که توانایی انتقال جریان بالایی داشته و عموما در طول‌های زیاد و قطرهای نسبتا کم، تولید می‌شود. این نوع فلز مس کاربرد بسیار زیادی در صنایع الکتریکی و انتقال برق داشته و بسیار پرکاربرد است.
- کربنات مس: کربنات مس یکی دیگر از انواع مس‌های موجود در صنعت است که ترکیبی از مس، کربن و اکسیژن بوده و کاربرد نسبتا زیادی دارد. این ترکیب اغلب به عنوان رنگدانه در رنگ و سرامیک استفاده شده و محبوب است.
- سولفات مس: سولفات مس ترکیبی از مس، گوگرد و اکسیژن است که اغلب به عنوان قارچ‌کش، علف‌کش و آفت‌کش استفاده شده و در صنایع کشاورزی مانند ساخت کود و سم کشاورزی، کاربرد بسیار زیادی دارد.
کاربرد انواع مس در صنعت برق
مس فلزی با خاصیت رسانایی بالا و مناسب است که به دلیل رسانایی الکتریکی و حرارتی عالی، شکل‌پذیری و مقاومت در برابر خوردگی، به طور گسترده در صنعت برق کاربرد داشته و مورد استفاده قرار می‌گیرد. انواع مس‌ها در صنعت برق مورد استفاده قرار می‌گیرد که رایج‌ترین نوع مس برای کارهای الکتریکی، مس لخت است.
مس لخت، یک سیم مسی جامد است که فاقد روکش یا عایق بوده و برای اتصال به زمین و سایر کاربردهای الکتریکی، مورد استفاده قرار می‌گیرد. زمانی که این سیم، با لایه نازکی از قلع پوشیده شود، به جلوگیری از خوردگی و اکسیداسیون این نوع مس کمک بسیار زیادی شده و باعث می‌شود تا مس لخت عمر بیش‌تر و بالاتری پیدا کرده و رسانایی جریان آن کاهش پیدا نکند. مس قلع‌دار نیز معمولاً در محیط‌های دریایی، مرطوب و محیط‌های خشن بارانی، برفی و کوهستانی کاربرد داشته و مورد استفاده قرار می‌گیرد.
یکی دیگر از انواع فلزات مس که در صنعت برق کاربرد داشتته و مورد استفاده قرار می‌گیرد، آلومینیوم روکش مس است. آلومینیوم با روکش مس یا همان CCA، سیمی است که شامل هسته‌ای از جنس آلومینیوم به همراه پوششی از عنصر مس بوده و از مقاومت نسبتا بالایی برخوردار است، همچنین این سیم نسبت به سیم مسی جامد یا همان لخت ارزان‌تر بوده اما از دوام چندان مناسبی برخوردار نیست.
مس بدون اکسیژن (OFC) نیز یکی دیگر از مس‌های پرکاربرد در صنعت برق است که از خلوص بالایی برخوردار بوده و برای حذف اکسیژن و سایر ناخالصی‌های فلز مس، تصفیه شده است. OFC یا همان مس بدون اکسیژن در تجهیزات صوتی و تصویری پیشرفته کاربرد داشته و مورد استفاده قرار می‌گیرد زیرا این فلز رسانایی عالی را ارائه داده و اعوجاج سیگنال را کاهش می‌دهد. مس نقره اندود نیز نوعی دیگر از سیم مسی است که با لایه نازکی از نقره پوشانده شده است.
نقره رسانای بهتری نسبت به مس است اما از آنجا که قیمت بسیار بالایی دارد، از نقره خالص و تنها برای ساخت سیم و کابل استفاده نشده و بیش‌تر تحت عنوان آلیاژ به کار می‌رود. سیم مسی با روکش نقره در تجهیزات صوتی و تصویری کارایی زیادی داشته و دقت عملکردی بسیار بالایی دارد.
نتیجه‌گیری
یکی از پرکاربردترین فلزات موجود در صنعت، فلز مس است. به طور کلی عنصر مس به صورت خالص، ترکیب با عناصر دیگر یا همان آلیاژ و همچنین به همراه روکش‌های گوناگون، مورد استفاده قرار می‌گیرد. آلیاژ برنج، برنز و کربنات مس و … مثال‌هایی از آلیاژهای این عنصر کاربردی هستند. با توجه به طیف وسیع این عنصر و کاربردی بودن آن، از انواع مس در صنایع کشاورزی، صنایع دریایی، انتقال جریان و برق و … استفاده شده و در این صنایع کاربرد دارد.
در این مقاله سعی کردیم به بررسی انواع مس پرداخته و کاربرد آن را در صنعت برق و الکتریک بیان کنیم. امیدوارم این مطلب مورد پسند و رضایت شما عزیزان قرار گرفته باشد. ممنون می‌شویم اگر نظرات، انتقادات و پیشنهادات خود را با ما در سایت تکه کابل در میان گذاشته و ما را از مباحث مورد نیازتان مطلع سازید.
151 بازدید
احسان شوکتی
