سیم و کابل‌هایی که در بازار کالای الکتریک وجود دارند، با تنوع زیاد و به منظور استفاده در شرایط مختلف تولید می‌شوند. جنس هادی در آن‌ها ممکن است از نوع مس یا آلومینیوم باشد. تنوع تعداد رشته‌های رسانا، نوع عایق‌بندی، انعطاف‌پذیری و قابلیت استفاده در شرایط مختلف به ویژگی‌های ساختاری آن‌ها بستگی دارد. برای این که بتوانیم نوع کاربری و شرایط استفاده از انواع هادی‌ها را متوجه شویم باید ابتدا درک کنیم که مشخصه روی سیم و کابل به چه معناست؟
در گام نخست بیان این نکته ضروری است که مشخصه‌ها، اعداد و حروف درج شده روی سیم و کابل علائم قراردادی مشترکی هستند که شرکت‌های سازنده هادی‌های الکتریکی موظف به درج آن‌ها بر اساس قوانین استاندارد داخلی و بین المللی می‌باشند. حروف، اعداد و به طور کلی مشخصه روی سیم و کابل ، ویژگی‌های مختلف هادی الکتریکی مانند نوع هادی و متریال عایق، سطح مقطع و تعداد هسته‌ها، ساختار هادی و عایق، میزان مقاومت در برابر حرارت، سایش، رطوبت و غیره را نشان می‌دهند. از این رو صرف نظر از شرکت سازنده سیم و کابل، مطابق با اصول تعیین شده در قوانین استاندارد، این مشخصه‌ها روی هادی‌های الکتریکی درج می‌شوند.
آشنایی با ساختار هادی‌های الکتریکی
برای درک شیوه درج مشخصه‌های روی سیم و کابل ابتدا می‌بایست با پیکربندی و بخش‌های مختلف هادی‌های الکتریکی آشنایی کامل پیدا کرد. تفاوت‌های ساختاری بین انواع مختلف سیم و کابل آن‌ها را قادر می‌سازد تا با اهداف کاربری متناظر با خودشان سازگاری کامل پیدا کنند. علائم درج شده روی آن‌ها به کاربران اجازه می‌دهد تا با بررسی این مشخصه‌ها، پیش از خرید، نسبت به انتخاب گزینه مورد نظر اطمینان حاصل نمایند. یک کابل برق را می‌توان از نظر ساختار به صورت زیر در نظر گرفت. در ادامه هرکدام از این بخش‌ها را به صورت مختصر معرفی می‌نماییم.
هادی (Conductor)
هادی (Conductor) بخش رسانای سیم و کابل است که انتقال جریان الکتریکی را بر عهده دارد. معمولاً هادی‌ها مرکزی‌ترین بخش سیم و کابل را تشکیل می‌دهند و می‌توان آن‌ها را به صورت تک مفتولی، نیمه افشان و یا افشان ملاحظه نمود. اغلب سیم و کابل‌های رایج از فلز مس و آلومینیوم به عنوان هادی الکتریکی استفاده می‌کنند.
حفاظ هادی (Conductor Screen)
حفاظ هادی از یک متریال نیمه رسانا ساخته می‌شود که پس از قرار گرفتن اطراف هادی می‌تواند تنش‌های الکترواستاتیکی ناشی از عبور جریان را به حداقل برساند. به طور معمول سیم و کابل‌های ولتاژ پایین فاقد این بخش هستند.
عایق (Insulation)
عایق‌ها با فراگرفتن فلز هادی مانع از نشر جریان الکتریکی به مسیری غیر از امتداد هادی می‌شوند. یکی از مهم‌ترین اطلاعاتی که با بررسی مشخصه‌های روی سیم و کابل متوجه می‌شویم، ویژگی‌ها و متریال عایق آن‌ها است.
حفاظ عایق (Insulation Screen)
حفاظ عایق نیز مانند حفاظ هادی تنها در سیم و کابل‌های ولتاژ متوسط و ولتاژ قوی کاربرد دارد و نقش آن نیز کاهش تنش‌های الکترواستاتیکی و تداخلات الکترومغناطیس است.
شیلد (Shield)
شیلد به دو منظور در کابل‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. نخستین وظیفه شیلد ممانعت از بروز تداخلات الکترومغناطیس در شبکه انتقال نیروی برق است. علاوه بر این می‌توان با اتصال شیلد به زمین از بروز جریان‌های خطا جلوگیری نمود. این بخش معمولا در کابل‌های کنترل و ابزار دقیق بیشتر به چشم می‌خورد.
زره (Armor)
حفاظت از کابل در برابر صدمات مکانیکی به عهده زره یا آرمور است.
روکش یا غلاف (Sheath)
روکش‌ها با قرار گرفتن به دور کابل از آن‌ها در برابر عوامل محیطی مختلف مانند آسیب‌های ناشی از آتش سوزی، محیط‌های مرطوب و آب، مواد شیمیایی، امواج فرابنفش و غیره محافظت می‌کنند. برخی از کابل‌ها بسته به نوع کاربری آن‌ها ممکن است دارای بیش از یک غلاف (روکش بیرونی و روکش درونی) باشند. مشخصه‌های روی سیم و کابل بر روی غلاف بیرونی آن‌ها درج می‌شود. علاوه بر این علائم، می‌توان سیم و کابل‌ها را بر اساس رنگ آن‌ها نیز طبقه بندی نمود.
آشنایی با سیستم درج مشخصه‌های روی سیم و کابل
همان گونه که گفته شد مشخصه‌های روی سیم و کابل فارغ از سازندگان و سلایق آن‌ها، می‌بایست تابع استاندارد‌های داخلی و خارجی باشند تا همگان بتوانند با بررسی علائم درج شده روی هادی‌های الکتریکی از ویژگی‌های سیم و کابل به طور کامل اطلاع حاصل نمایند. با این حال استاندارد‌های لیبل گذاری سیم و کابل در کشور‌های مختلف با یکدیگر تفاوت دارد. آن چه که در این مقاله مورد بررسی قرار می‌گیرد درج مشخصه‌های روی سیم و کابل بر اساس استاندارد بین المللی DIN VDE 0271/0276 می‌باشد؛ زیرا کلیه سیم و کابل‌هایی که در بازار الکتریکی کشور ما عرضه می‌شوند از این سیستم لیبل گذاری تبعیت می‌کنند.
بر اساس استاندارد بین المللی DIN VDE 0271/0276، برای درج مشخصه‌های روی سیم و کابل از یک سیستم نامگذاری چهار بخشی به صورت زیر استفاده می‌شود.
در هرکدام از خانه‌هایی که با عدد نامگذاری شده است حروف و اعداد مقرر شده بر اساس استاندارد DIN VDE 0271/0276 جای می‌گیرد. بر اساس این سیستم:
- ویژگی‌های مربوط به ساختار و پیکربندی سیم و کابل در خانه‌های مربوط به بخش I درج می‌شود.
- مشخصات مربوط به سطح مقطع هر کدام از رشته‌های هادی جریان الکتریکی و همچنین تعداد آن‌ها را می‌توان از قسمت II متوجه شد.
- در نهایت ویژگی‌های مرتبط با نوع هادی الکتریکی و توان اسمی سیم و کابل را در بخش III درج می‌کنند.
مشخصه های روی سیم و کابل به چه معناست؟
به منظور درج مشخصه‌های روی سیم و کابل مطابق با توضیحات بالا، برای حالات مختلف حروف و علائم اختصاری ثابتی تعریف شده است. در سیم و کابل‌های مورد استفاده در کشور ما از علائم اختصاری رایج در سیستم استاندارد DIN VDE 0271/0276 استفاده می‌شود. در ادامه حالات مختلف به هرکدام از این علائم را ملاحظه می‌فرمایید.
جدول راهنمای حروف و علائم اختصاری درج شده روی سیم و کابل
همانطور که در تصویر بالا ملاحظه می‌فرمایید، در هر خانه از جدول مشخصه روی سیم و کابل تنها حروف و علائم مشخصی می‌تواند جای بگیرد. هرکدام از این علائم، می‌تواند مشخصات و ویژگی‌های هادی جریان الکتریکی را بیان کند. در جدول زیر معنا و مفهوم هرکدام از این علائم درج شده است.
| بخش I | شناسه‌های تعیین | ||
| 1 | N | سیستم استاندارد DIN VDE 0271/0276 | |
| مواد اولیه هادی | |||
| 2 | A | هادی آلومینیومی | |
| — | هادی مسی (بدون کد تعیین) | ||
| مواد اولیه عایق | |||
| 3 | Y | پی وی سی | |
| 2Y | پلی اتیلن (PE) | ||
| 2X | پلی اتیلن متقاطع (XLPE) | ||
| – | ورق اشباع شده (بدون علامت) | ||
| هادی متمرکز (اسکرین) | |||
| 4 | C | هادی متحدالمرکز مس | |
| CW | هادی متحدالمرکز مس در تشکیل موجی | ||
| CE | هادی متحدالمرکز مس بر روی هر هسته جداگانه | ||
| S | صفحه سیم‌های مسی | ||
| SE | صفحه سیم‌های مسی روی هر هسته جداگانه | ||
| H | لایه‌های رسانا | ||
| (F) | اسکرین طولی ضد آب | ||
| زره (آرمور) | |||
| 5 | B | زره نواری فولادی | |
| F | زره سیم‌های فولادی تخت گالوانیزه | ||
| G | مارپیچ ضد نوار فولادی گالوانیزه | ||
| R | زره سیم‌های فولادی گرد گالوانیزه | ||
| مواد اولیه غلاف (روکش) | |||
| 6 | A | روکش ساخته شده از مواد فیبری | |
| Y | پی وی سی | ||
| 2Y | پلی اتیلن (PE) | ||
| هادی محافظ | |||
| 7 | J | دارای هادی محافظ (با هادی gr/ye) | |
| O | بدون هادی محافظ (بدون هادی gr/ye) | ||
| بخش II | 1 | تعداد هسته‌ها | |
| 2 | سطح مقطع هادی برحسب میلی متر مربع | ||
| بخش III | نوع هادی | ||
| 1 | R | هادی با مقطع گرد | |
| S | هادی با مقطع قطاعی | ||
| O | هادی با مقطع بیضی شکل | ||
| نوع رشته‌های هادی | |||
| 2 | E | هادی مفتولی با مقطع گرد | |
| M | هادی رشته ای افشان | ||
| H | هادی با مقطع گرد توخالی | ||
| V | هادی فشرده | ||
| ولتاژ اسمی | |||
| 3 | 0,6/1 | ||
| 3,6/6 | |||
| 6/10 | |||
| 12/20 | |||
| 18/30 | |||
| 20/35 | |||
| 40/69 | |||
| 64/110 | |||
| 76/132 | |||
| واحد | |||
| 4 | kV | ||
مثال
به عنوان مثال تصویر زیر یک کابل NA2XSYBY 1*300 RV20Kv را نشان می‌دهد.
برای درک ویژگی‌های کابل فوق تنها کافی است، مشخصه روی سیم و کابل را در جدول استاندارد DIN VDE 0271/0276 جایگذاری نماییم. بدین ترتیب کابل مورد نظر ما دارای ویژگی‌های زیر است:
هادی آلومینیومی مرکزی سخت و فشرده با سطح مقطع گرد، عایق XLPE، صفحه سیم مسی، غلاف داخلی PVC، زره نواری و غلاف خارجی PVC است. همچنین هادی از نوع تک هسته‌ای با سطح مقطع 300 میلی‌متر مربع و جریان اسمی20 کیلوولت می‌باشد.
1016 بازدید
الهه زینالی
