آیا می‌دانید ترموستات چیست و انواع مختلف آن کدام است؟ با کارایی این قطعه آشنایی دارید؟ در حوزه آشنایی با وسایلی که همواره با سرما و گرما سر و کار داشته، چیستی این قطعه یکی از متداول‌ترین سوالات است. در ادامه این راهنما به بررسی این قطعه بیش‌تر می‌پردازیم. با ما همراه باشید.
هر آنچه که باید در رابطه با ترموستات بدانید!
تاریخچه این قطعه پرکاربرد
نخستین نمونه‌های این قطعه پرکاربرد توسط یک فرد هلندی به نام کورنلیس دربل حدوداً در سال 1620 در انگلیس طراحی و ساخته شد. دانشمند هلندی مذکور در آن زمان به ابزاری نیاز داشت که بتواند با استفاده از آن دمای دستگاه جوجه‌کشی‌اش را کنترل و تنظیم کند؛ از این رو اقدام به ساخت یک قطعه دماپای جیوه‌ای کرد. در ادامه در سال 1830 کارخانجات نساجی به کنترل دما و ایجاد دمایی ثابت نیاز داشتند.
در پی این نیاز، یک شیمی‌دان اهل اسکاتلند توانست نمونه بی‌متال این قطعه کاربردی را اختراع کند. در سال 1886 بعد از گذشت 56 سال، آلبرت باتز موفق شد که نمونه الکتریکی این قطعه را بسازد. جالب است بدانید که باتز یک تاجر و مخترع سوئیسی بسیار موفق بود.
در نهایت در سال 1936، سرجیس ورنت موفق شد که ترموستات وکسی را طراحی و اختراع کند. این مدل از دماپاها انقلاب بسیار بزرگی در صنعت ساخت Thermostat ایجاد کردند. جالب است بدانید که این مدل از دماپاها هم اکنون نیز تحت نام تجاری ورنی در قالب یک شرکت مشغول به فعالیت بوده و از جمله غول‌های این صنعت به حساب می‌آیند.
معرفی Thermostat
نام این قطعه متشکل از دو واژه «ترمو» و «ستات» بوده که در معنای گرما و سکون و ایستادن است. ترموستات یا دماپا یک نوع کنترل‌کننده الکتریکی اتوماتیک بوده که می‌توان از آن در فضای بسته به منظور تنظیم دما بهره برد. این قطعه در دستگاه‌های گرمایشی و سرمایشی مورد استفاده قرار گرفته و سبب ثابت نگه داشتن دما در محدوده دمای تنظیم شده می‌شود.
در حقیقت، قطعه مذکور این عملیات را با قطع و وصل کردن به موقع دستگاه‌های گرمایشی و سرمایشی به انجام می‌رساند. با رسیدن به نقطه دمای تنظیم شده، سبب قطعی مدار برق دستگاه شده و در زمانی که با افت مواجه شده و به 3 تا 5 درجه سانتی‌گراد پایین‌تر از نقطه دمای ثابت برسد، مجدداً جریان مدار را وصل کرده و دستگاه شروع به کار خواهد کرد.
اساس کار ترموستات
در ابتدای امر برای تفکیک کارایی این قطعه با ترمومتر لازم به ذکر بوده که ترمومتر یا دماسنج در حقیقت ابزاری برای اندازه‌گیری دما محسوب شده و با دماپا کاملاً فرق دارد. اساس کار قطعه مذکور بدین صورت بوده که بر پایه انبساط مواد بر اثر افزایش دما کار می‌کند. برخی از ترمو ستات‌ها بر حسب انبساط و انقباض قطعات به علت افزایش و یا کاهش دما، سبب قطع شدن و یا وصل شدن مدار الکتریکی می‌شوند. قسمت منبسط یا منقبض شده در این قطعات می‌تواند از جنس گاز یا فلز باشد که هر یک از آن‌ها مزایا و معایب مخصوص به خود را دارند.
کاربرد ترموستات
این قطعه بر اساس نحوه عملکرد خود مشهور به یک تنظیم‌کننده درجه حرارت مایعات، جامدات و گازها در دستگاه‌های متنوع گرمایشی و سرمایشی است. در حقیقت، همین مشخصه سبب شده است تا محورهای کاربردی انواع مختلف این قطعه در تجهیزات گوناگون گسترش پیدا کند.
از کاربردهای این قطعه می‌توان به موارد زیر اشاره داشت:
- کاربرد در صنعت: تجهیزات گلخانه، انواع کوره، گرم‌خانه، اتوکلادها و دیگ‌های بخار
- کاربرد در ساختمان: تأسیسات ساختمان نظیر شوفاژ خانه‌های مرکزی، تنظیم و کنترل دما در سیستم‌های تهویه و هواساز، فن کوئل، چیلر و…
- کاربرد در لوازم خانگی: فرآیند طراحی و ساخت لوازم خانگی نظیر ظرفشویی، سرخ‌کن‌ها، سماور برقی، فرهای برقی، آبگرمکن گازی و برقی، یخچال و…
انواع مختلف ترموستات
- از نظر محل قرارگیری و نصب: اتاقی، کانالی، مستغرق، جداری
- از نظر عملکرد: قطعی و وصلی، تدریجی
- از نظر کنترل دما، حرارتی، برودتی
- از نظر رده و رنج: زیر صفر، بالای صفر
- از نظر دفعات کارکرد: تک مرحله‌ای، دو مرحله‌ای، پله‌ای
- از نظر سنسور کاربردی: بی‌متالی، فانوسه‌ای، رئوستا، دیافراگمی
- از نظر فصل کاربرد: تابستانی، زمستانی، دو فصلی
دماپا الکترومکانیکی
همان‌طور که از نام این قطعه مشخص بوده، با استفاده از فرمان یک سنسور حرارتی به واسطه یک سری رابط مکانیکی به میکروسوئیچ، قطع یا وصل شدن مدار الکتریکی را به انجام خواهد رساند. قطعه مذکور از عمر مفید بالایی برخوردار بوده و عملکرد آن تحت پشتیبانی دو نوع سنسور دما است.
این مدل از سیستم حرارتی که بر اساس اصل انبساط مایع عمل کرده، تحت عنوان مویین (diastat) نیز شناخته شده و دربرگیرنده تجهیزاتی نظیر سنسور، لوله مویین و دیافراگم خواهد بود. زمانی که دمای حسگر افزایش پیدا می‌کند، مایع از طریق لوله مویین به سمت دیافراگم هدایت شده و عمل انبساط آغاز می‌شود. سپس، در پی این عملیات یک کلید فنری فعال شده که توانایی باز یا بسته کردن مدار را دارد.
نوع دیگری از دماپا‌های الکترومکانیکی نیز وجود داشته که عملکرد آن‌ها بر اساس انبساط فلز است. این مدل تحت عنوان «بی‌متال» شناخته شده و کلید فنری در اثر انبساط فلز فعال می‌شود و عمل می‌کند.
دماپای الکترونیکی
این مدل از دماپاها فرمان دریافت شده از حسگر دمایی یا یک جریان الکترونیکی را به رله مینیاتوری منتقل کرده و موجب قطع یا وصل شدن جریان الکتریکی در محدوده دمایی مشخص می‌شوند.
دماپای دیجیتال
این مدل از ترموستات دارای قابلیت برنامه‌ریزی است؛ به این صورت که می‌توان با تعریف یک برنامه مشخص، خاموش یا روشن شدن دستگاه‌های وابسته به این قطعه را برای یک هفته تنظیم نمود. جالب است بدانید که خاموشی ناگهانی برخی از آبگرمکن‌ها به دلیل تنظیم دماپای دیجیتال آن‌ها بر روی یک زمان مشخص است.
مهم‌ترین نکات خرید این قطعه
به منظور خرید این محصول نکاتی مد نظر هستند که لازم است آن‌ها را رعایت کنید تا بتوانید بهترین نوع ترموستات را با توجه به نیاز خود خریداری فرمایید. این نکات عبارتند از:
- شناخت محدوده دمایی مورد نظر
- برخورداری از قابلیت تشخیص و نمایشی خرابی
- ابعاد
- نحوه و کیفیت کنترل دما
سخن پایانی
ترموستات یا دماپا از جمله قطعات فوق‌العاده کاربردی در دستگاه‌های مختلف سرمایشی و گرمایشی بوده که وظیفه اصلی آن کنترل دما و ثابت نگه داشتن آن در یک محدوده مشخص است. شما چه اطلاعات دیگری در رابطه با این قطعات دارید؟ لطفاً نظرات و پیشنهادات خود را پیرامون دماپاها با ما و کاربران محترم وب سایت تکه کابل در میان بگذارید.
168 بازدید
محمد یاری پور
