گاهی پیش می‌آید که برای تعمیرات و یا هر عمل دیگری، نیاز به قطع برق خط است. یکی از تجهیزاتی که به‌طور گسترده در ایستگاه‌های برق فشار قوی مورد استفاده قرار گرفته و قابلیت قطع کردن جریان را دارد، دیسکانکتور است. در این مقاله قصد داریم به بررسی دیسکانکتور و انواع آن پرداخته و لیست اجزای دیسکانکتور را بیان کنیم.
دیسکانکتور
برای آشنایی با کارکرد این قطعه ابتدا نام آن را مورد بررسی قرار می‌دهیم. واژه دیسکانکتور به معنای قطع‌کننده بوده و نام دیگر این قطعه سکسیونر است که به معنی جداکننده و یا متمایزکننده می‌باشد. با اینکه در معنای این دو واژه تفاوت‌هاییروجود دارد اما در اصطلاحات حوزه برق هر دو در یک معنای واحد به‌کار برده می‌شوند.
همانطور که از نام قطعه نیز مشاهده کردید دیسکانکتورها برای جدانمودن قسمت‌های مختلف تجهیزات به‌کار رفته و این کار گاهی به دلیل خراب‌شدن و اشکال در قطعات و یا خطوط انتقال برق انجام پذیرفته و گاهی نیز برای راحت‌ترکردن عملیات بر روی آن‌ها صورت می‌گیرد. برخی از افراد دیسکانکتورها و سکسیونرها را دو وسیله متفاوت دانسته و برای هر کدام کاربرد خاصی متصور می‌شوند، در صورتی که دیسکانکتور و سکسیونر دو وسیله مشابه هم بوده و سکسیونرها به نوعی زیرمجموعه دیسکانکتورها به حساب می‌آیند.
نکته‌ای که در این بخش حائز اهمیت است این است که سکسیونر به دلیل مجهز نبودن به مکانیزمی جهت خاموش کردن قوس، در زیر بار قابلیت فرمان‌دهی نداشته و اگر بر روی آن مانوری انجام دهیم، به دلیل نداشتن قابلیت قطع و وصل، ممکن است خسارات زیاد و جدی به خود قطعه و دیگر تجهیزات خطوط انتقال برق وارد شود. سکسیونرها بیشتر در مناطقی نظیر ورودی‌های اصلی برق، سیستم‌های تهویه، در مناطقی که موجب برق‌دار شدن مدار می‌شوند، در تجهیزات خودکار و … کاربرد دارند.
نکته دوم که در این قسمت باید آن را مورد بررسی قرار داد، شرایط نصب سکسیونر است. محل نصب سکسیونر باید در دسترس بوده و بتوان به راحتی به دسته قطع و وصل آن دسترسی پیدا کرد. سکسیونر باید در نقطه‌ای از مدار قرار داده شود که توانایی قطع جریان تمام هادی‌های فعال را از منبع اصلی داشته باشد.
نکته سوم، وضعیت پلاتین‌ها است که باید به‌طور مستقیم قابل رویت باشند. در بعضی از مواقع به‌جای سکسیونر می‌توان از کلید ایمنی استفاده کرد که در این شرایط باید بدنه به رنگ زرد در نظر گرفته شده و دسته قرمز رنگ باشد و در آخر باید بتوان در وضعیت قطع سکسیونر، از قفل آویزدار به منظور محافظت بیشتر از سکسیونر و اجزای آن استفاده نمود.
انواع دیسکانکتورها
دیسکانکتور همانند بسیاری از وسایل دارای چندین نوع و مدل است که هر کدام از این مدل‌ها کاربرد و کارکد خاص خود را دارند و هر کدام به صورت جداگانه برای یک کار خاص مورد استفاده قرار می‌گیرند. از انواع دیسکانکتورها می‌توان به دیسکانکتورهای اره‌ای، دیسکانکتورهای دورانی، دیسکانکتورهای کشویی و دیسکانکتورهای پانتوگراف اشاره کرد. هر کدام از این دیسکانکتورها کاربردی جداگانه دارند که به صورت کامل‌تر توضیح خواهیم داد.
- مدل اره‌ای: در زمان عملکرد از حفاظت مطمئنی برخوردار بوده و بیشتر به دلیل اطمینان و ایمنی بالایش مورد استفاده قرار می‌گیرد. تیغه این مدل ساده بوده اما می‌توان آن را به نوع تسمه‌ای، دوبل، پروفیلی، میله‌ای و لوله‌ای تغییر شکل داد.
- مدل دورانی: این گروه بیشتر در ولتاژهای بالا مورد استفاده قرار می‌گیرند. این قطعات از دو بازو که چرخشی معادل 90 درجه دارند، تشکیل شده‌اند. از این دیسکانکتورهای دورانی (جزو سکسیونرها هم به حساب می‌آید) می‌توان در شرایط آب و هوایی نامناسب هم استفاده کرد.
- مدل کشویی: از این گروه بیشتر در فشارهای متوسط استفاده می‌شود و زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که تابلو برق مورد نظر عمق یا ارتفاع کمی داشته باشد. این سکسیونرهای کشویی به صورت میلههای عمودی به‌کار برده می‌شوند.
- مدل پانتوگراف: آخرین مدل در بین انواع دیسکانکتورها، نوع پانتوگراف است که در شبکه‌های فشار فوق قوی مورد استفاده قرار می‌گیرد و حجم کمتری را نسبت به موارد قبلی اشغال می‌کند.
اجزا دیسکانکتور
این قطعه به چندین قسمت اصلی و فرعی تقسیم می‌شوند که به ذکر و بررسی مختصر هر کدام می‌پردازیم. بخش current/live part یا قسمت جریان، قطعه‌ای در بالای سکسیونر است که وظیفه حمل بار الکتریکی را بر عهده دارد. بخش contact system یا سیستم تماس قطعه‌ای است که بخش جداکننده آن را می‌سازد.
بخش supporting and rotating insulators یا عایق‌های پشتیبان، جریان را کاهش داده و احتمال وقوع فلاش اوور را نیز کمتر می‌کند. بخش operating drive and connecting rods یا میلههای اتصال یکی از اجزای مهم سکسیونر محسوب می‌شود، این بخش وظیفه فعال کردن جداکننده را بر عهده دارد. بخش base frame یا قاب پایه، قطعه‌ای در بخش زیرین سکسیونر است و باعث سهولت در نصب جداکننده می‌شود. از دیگر اجزای سکسیونر می‌توان به سر تماس چرخشی، کلید ارتینگ، پایانه اتصال، واحد پایه rotary و … اشاره کرد.
نتیجه گیری
گفتیم که این قطعه وسیله‌ای حفاظتی و ایمن‌ساز بوده که با قطع و وصل جریان امکان دسترسی به خط یا خطوط انتقال برق را فراهم می‌کند. این قطعات کاربرد بسیار زیادی در نیروگاه‌ها و مراکز انتقال برق با فشار متوسط و قوی داشته و در صورت ایجاد اختلال و یا نیاز به تغییری در خط انتقال جریان، از آن می‌شود.
در این مقاله سعی کردیم به بررسی دیسکانکتور و انواع آن پرداخته و لیست اجزای آن را بیان کنیم. امیدوارم این مطلب مورد پسند و رضایت شما عزیزان قرار گرفته باشد. ممنون می‌شویم اگر نظرات، انتقادات و پیشنهادات خود را با ما در سایت تکه‌کابل در میان گذاشته و ما را از مباحث مورد نیازتان مطلع سازید.
794 بازدید
احسان شوکتی
