از گذشته تا به امروز، دفع و از بین بردن بوی بد محیط و تهویه صحیح چالشی مهم و اساسی بوده و انسان سعی کرده است با استفاده از روش‌های مختلف، از شر بوی نامطبوع خلاص شود. یکی از پرکاربردترین روش‌ها که در بسیاری از ساختمان‌ها و آپارتمان‌ها و مراکز تفریحی و تجاری مورد استفاده قرار می‌گیرد، استفاده از فن منتقل‌کننده هوا و هواکش است. یکی از مهم‌ترین و پرکاربردترین فن‌ها و هواکش‌ها، فن پشت بامی است. در این مقاله قصد داریم به بررسی فن پشت بامی پرداخته و کاربرد آن را بیان کنیم.
فن پشت بامی
در حالت کلی فن یا هواکش وسیله‌ای برای مکش و انتقال هوا یک محیط به فضای باز و یا یک محیط دیگر (محیطی با فضای بازتر از محیط قبل) است. فن کاربردهای زیادی همچون انتقال و از بین بردن بوی نامطبوع محیط، خنک‌سازی فضا و محیط، کاهش دما و کمک به اطفا حریق و … دارد، از این رو استفاده از فن در ساخت ساختمان و فضاهای بسته اهمیت زیادی داشته و نبود آن می‌تواند باعث سکون هوا و عدم تهویه صحیح محیط شود.
همان‌طور که گفته شد، یکی از پرکاربردترین انواع فن‌ها و هواکش‌های ساختمانی، فن پشت بامی است. فن پشت بامی یا همان هواکش پشت بامی که با نام اگزاست فن (exhaust fan) هم شناخته می‌شود، تاثیر بسیار زیادی برروی تهویه محیط و ساختمان داشته و حتی می‌تواند هزینه‌های جاری همانند هزینه مصرف برق را تا حد بسیار زیادی کاهش دهد. همان‌طور که از نام این هواکش پیداست، این فن یا هواکش برروی سقف نصب شده و هوای ساختمان را به‌کلی عوض می‌کند. مهم‌ترین کاربرد فن پشت بامی در اطفا حریق و اگزاست یا خارج‌سازی دود است.
از آنجا در هنگام حریق و آتش‌سوزی هوای قسمت‌ها و نواحی بالایی ساختمان از دمای بیشتری برخوردار بوده و تمامی گازهای سمی (به‌دلیل وزن پایین گازها) به سمت قسمت‌های بالایی ساختمان مانند سقف حرکت می‌کنند، استفاده از این نوع فن یا هواکش می‌تواند تاثیر به‌سزایی در خروج دود و بخارات سمی از ساختمان داشته و دمای محیط و ساختمان را کاهش دهد.
علاوه بر تمام موارد بالا، این فن در فصول گرم هم باعث خروج هوای گرم شده (هوای گرم به‌دلیل چگالی و وزن پایین‌تر نسبت به هوای سرد به سمت بالا حرکت کرده و هواکش باعث خروج هوای گرم می‌شود) و دمای محیط را پایین می‌آورد. این مدل هواکش کاربرد بسیار زیادی در ساختمان‌های تجاری و بزرگ، ساختمان‌های مسکونی بزرگ، بیمارستان‌ها و … دارد البته بهترین عملکرد این فن را می‌توان در خانه‌های شیروانی و زیرشیروانی مشاهده کرده که به‌سرعت هوا را تهویه کرده و محیط را خنک می‌کنند.
اساس کار فن‌های پشت بامی برمبنای ایجاد فشار مثبت و تهویه محیط بوده که در کنار هم قرارگرفتن چندین فن، باعث تهویه مطبوع محیط شده و در سرمایش و گرماش محیط تاثیر زیادی دارد. این سرمایش و گرمایش توسط فن‌ها باعث کاهش هزینه‌های مصرفی برق و صرفه‌جویی در مصرف شده (میزان برق مصرف این فن‌ها خیلی پایین‌تر از کولر و یا بخاری‌های گازی است) و هزینه‌های جاری را کاهش می‌دهد. در حالت کلی فن‌های پشت بامی به دو دسته تقسیم می‌شوند. این دو دسته عبارتند از:
- فن‌های پشت بامی آکسیال: این فن‌ها بیشتر مناسب فضاها و محیط‌های کوچک مانند انبارهای کوچک و مغازه‌ها و اتاق‌ها و واحدهای کوچک بوده و از آنجا که توان کاری بالایی ندارند، چندان کاربردی برای محیط‌های بزرگ ندارند. از فن‌های پشت بامی آکسیال یا همان
- هواکش‌های سقفی آکسیال: با نام ونتیلاتور سقفی نیز یاد می‌شود. جنس این نوع فن از استیل، آلومینیوم و یا فولاد و آهن ضدزنگ بوده و هوای را به‌صورت محوری عمودی خارج می‌کند. این فن در انواع توان‌ها تولید و در بازار عرضا می‌شود.
- فن‌های پشت بامی سانتریفیوژ: این مدل فن‌های سقفی بیشتر برای محیط‌ها و فضاهای گسترده و بزرگ مورد استفاده قرار گرفته و کمتر برای محیط‌های کوچک استفاده می‌شوند. این نوع فن با ایجاد فشار استاتیکی باعث مکش هوا شده و در محیط‌های بزرگ و فضاهایی که کانال‌کشی شده هستند، کاربرد فراوانی دارد. توان این فن‌ها بسیار بیشتر از فن‌ها یا هواکش‌های آکسیال بوده و با استفاده از روش سانتریفیوژ یا همان روش گریز از مرکز هوای داخلی را به محیط خارجی منتقل می‌کنند. در حالت کلی این فن‌ها در دو مدل فن‌های سرعت متغیر و تک‌سرعته تولید شده و در بازار ارائه می‌شوند.
همان‌طور که گفته شد، هواکش‌های سقفی یا پشت بامی کاربرد بسیار زیادی در انواع محیط‌ها دارند اما باید توجه شود که از نوع مناسب و صحیح آن استفاده شود تا بازدهی بالاتری را بدست آوریم.
اجزا فن پشت بامی
فن‌های پشت بامی هم همانند سایر وسایل از اجزا و قطعات مختلفی تشکیل شده است. در حالت کلی این اجزا در انواع مدل‌های فن‌های سقفی و پشت بامی استفاده شده اما ممکن است در اجزای فن‌های آکسیال و سانتریفیوژ در جزئیات با هم متفاوت باشند. اجزای فن پشت بامی عبارتند از:
- پروانه: یکی از قطعات اصلی هر نوع هواکش و فنی، پروانه آن است. اندازه پروانه فن با توجه به نوع و کاربرد و توان فن تغییر کرده و بسیار متاثر از توان و شکل و طراحی فن است. دقت کنید که در هنگام خرید فن و یا پروانه به‌طور جداگانه، حتما به یکنواخت بودن فن دقت نموده که فن دارای بالانس استاتیکی و دینامیکی کافی مطابق با استانداردهای بین‌المللی باشد.
- الکتروموتور: قسمت دیگر فن که از اهمیت بالایی برخوردار بوده و در بیشتر موارد خرابی و یا نقص از این مورد است، الکتروموتور یا همان موتور فن می‌باشد. الکتروموتور باید توانایی مقاومت در برابر حرارت بالا را داشته و بتواند طولانی مدت عمل کند.
- بدنه و شاسی دستگاه: قسمت خارجی فن، بدنه فن بوده و قسمتی که فن روی آن بارگذاری می‌شود، شاسی فن نام دارد. در واقع کار شاسی و بدنه فن بسیار نزدیک به یکدیگر بوده و باعث جلوگیری از خوردگی، زنگ‌زدگی، آسیب‌رسیدن به اجزای داخلی می‌شوند.
- تسمه و فولی: تسمه و فولی باعث انتقال نیرو در فن شده و به سیستم انتقال توان هم مشهور هستند.
- هود: قسمتی از فن است که نقش محافظتی داشته و از فن در برابر عناصر مخرب محافظت می‌کند.
- شافت‌ها: استفاده از دو شافت برای افزایش کارایی فن و پروانه
- بادبزن: از انواع بادبزن در فن‌ها و هواکش‌ها استفاده شده ولی در هنگام خرید دقت شود که بادبزن دارای استانداردهای جهانی بوده و متناسب با نیاز شما باشد.
- یاتاقان‌ها: معمولا برای افزایش عملکرد و کارکرد بهتر فن مورد استفاده قرار می‌گیرند.
- درپوش تخلیه: از یک بادگیر و پروانه تشکیل شده است و در قسمت انتهایی فن قرار دارد.
- دنده یا فلنج: در قسمت انتهایی درپوش تخلیه قرار دارد.
- دمپر: به دنده خروجی فن متصل بوده و در قسمت پشتی هواکش نصب می‌شود.
نتیجه‌گیری
یکی از مسائل مهمی که باید در طراحی و ساخت هر ساختمان یا سازه‌ای مورد توجه قرار گرفته و بررسی شود، قضیه برودت هوا و تهویه مناسب هوا است. امروزه عمدتا تهویه انواع ساختمان‌ها توسط فن‌ها و هواکش‌ها صورت پذیرفته و این ایزار کاربردی باعث رفع بوی نامطبوع محیط شده و باعث تهویه هوا می‌شود. یکی از پرکاربردترین انواع فن‌ها، فن پشت بامی است. این فن در بالای سقف قرار گرفته و باعث کاهش دما، تهویه هوای محیط، خروج هوای گرم در فصول گرم سال و … می‌شود. این فن قابلیت نصب در انواع ساختمان‌های مسکونی، تجاری، صنعتی و … را دارد.
در این مقاله سعی کردیم به بررسی فن پشت بامی پرداخته و کاربرد آن را بیان کنیم. امیدوارم این مطلب مورد پسند و رضایت شما عزیزان قرار گرفته باشد. ممنون می‌شویم اگر نظرات، انتقادات و پیشنهادات خود را با ما در سایت تکه‌کابل در میان گذاشته و ما را از مباحث مورد نیازتان مطلع سازید.
252 بازدید
احسان شوکتی
