یکی از پرکاربردترین وسایل در محیط‌های گازی و مستعد انفجار، تجهیزات ضد انفجار هستند. تجهیزات ضدانفجار وسایلی هستند که از آن‌ها در محیط‌هایی که مستعد انفجار به وسیله انواع گازها و گرد و غبارهای قابل انفجار هستند، استفاده شده و کاربرد دارند. در واقع تجهیزات ضدانفجار در برابر شعله، شوک الکتریکی، بالارفتن حرارت و … مقاوم بوده و جلوی انفجار و آسیب‌های ناشی از آن را می‌گیرند. از این رو، در این مقاله قصد داریم به بررسی تجهیزات ضد انفجار پرداخته و انواع آن‌ها را بیان کنیم.
تجهیزات ضد انفجار
تجهیزات ضد انفجار، به تجهیزاتی گفته می‌شود که در محیط‌های پرخطر و مستعد اتش‌سوزی و انفجار، از وقوع انفجار جلوگیری کرده و ضدانفجار هستند. این تجهیزات طوری طراحی و ساخته شده‌اند که در صورت بروز انفجار، جلوی افزایش دامنه انفجار را گرفته و حریق را به حداقل می‌رساند. از آنجایی که در تمام دنیا این تجهیزات را با علامت ex می‌شناسند، به آن‌ها تجهیزات و وسایل ضد انفجار ex نیز گفته می‌شود. معنی ضد انفجار به انگلیسی Explosion-proof equipment است که ex مخفف همین واژگان بوده و به همین دلیل است که اگر با عناوینی مثل exp، ضدانفجار و یا ex نیز مواجه شدید، منظور تجهیزات و وسایل ضد انجار هستند.
برای اینکه از یک وسیله به عنوان تجهیز ضد انفجار یاد شود، آن وسیله باید بتواند از وقوع هر نوع انفجار و یا افزایش حریقی در داخل محفظه‌ای که در آن قرار داده شده است جلوگیری کرده و از ایجاد شرایط لازم برای وقوع انفجار ممانعت کند. از این رو، وسایل ضد انفجاری را می‌توان تجهیزات و وسایلی نامید که برای مقاومت در برابر انفجارهای داخل محفظه‌ای طراحی و ساخته شده و مناسب استفاده برای انفجارهای خارجی نیستند.
در حالت کلی، تجهیزات و وسایل ضد انفجار با استفاده از روش‌های مختلفی از وقوع انفجار جلوگیری کرده و از افراد و دستگاه‌های موجود در محیط مستعد اشتعال و انفجار، محافظت می‌کنند.
این روش‌ها به انواع و دسته‌های مختلفی تقسیم‌بندی می‌شوند که برخی از مهم‌ترین این روش‌ها عبارتند از:
- محافظت از ایجاد جرقه: این روش با جلوگیری از ایجاد جرقه در تجهیزات و وسایل محیط مستعد انفجار و حریق، از وقوع انفجار جلوگیری کرده و از افراد و دستگاه‌های موجود در محیط محافظت می‌کند. برای مثال، در کلیدهای ضد انفجار، از مواد غیرقابل اشتعال برای ساخت قسمت‌های متحرک دستگاه استفاده می‌شود که ایمنی کلید را بالا برده و باعث جلوگیری از ایجاد جرقه و حریق و انفجار در محیط می‌شوند.
- محافظت از انتشار شعله: این روش با جلوگیری از انتشار شعله در محیط، از گسترش انفجار و حریق جلوگیری کرده و آسیب‌های احتمالی را به کمترین میزان خود می‌رساند. برای مثال، در چراغ‌های ضد انفجار، از شیشه‌های مقاوم در برابر انفجار استفاده می‌شود که احتمال شکستگی و آسیب‌رسیدن به افراد و انسان‌های حاضر در آن محیط به دلیل تکه‌های شکسته شیشه به حداقل رسیده و کاهش می‌یابد.
- محافظت از افزایش فشار: این روش با جلوگیری از افزایش فشار در محیط، از وقوع انفجار جلوگیری شده و احتمال بروز انفجار به شکل چشمگیری کاهش می‌یابد. برای مثال، در شیرهای ضد انفجار، از سیستم‌های تخلیه فشار استفاده شده که از افزایش فشار از حد مشخص و معیینی جلوگیری کرده و اجازه نمی‌دهند تا فشار از آن مقدار بیشتر شود.
با توجه به موارد گفته شده در قسمت بالا، در هنگام استفاده از تجهیزات ضدانفجار باید برخی نکات ایمنی را رعایت کرده و آن‌ها را مد نظر قرار داد. در حالت کلی، سعی کنید از وسایل ضد انفجار با کیفیت و دارای استانداردهای لازم استفاده کرده و بهره ببرید. استاندارد ATEX اروپا استاندارد IEC 60079 بین‌المللی در این زمینه بسیار معتبر بوده و اهمیت بالایی دارند، از این رو سعی کنید از تجهیزات ضدانفجاری که دارای تاییده‌ها و استانداردهای فوق هستند بهره برده و استفاده کنید.
این تجهیزات را مطابق با دستورالعمل‌های سازنده نصب و استفاده کرده و در صورت مشاهده هرگونه آسیب‌دیدگی در تجهیزات ضدانفجار، بلافاصله استفاده از آن‌ها را کنار گذاشته و از آن‌ها استفاده نکنید. استفاده از تجهیزات نامرغوب، دارای عیب و خرابی و وسایل قلابی بسیار خطرناک بوده و می‌تواند خود دلیلی بر ایجاد حریق و انتشار آن باشند. رعایت نکات ایمنی در هنگام استفاده از تجهیزات و وسایل ضد انفجار، از بروز حوادث و آسیب‌های احتمالی جلوگیری کرده و احتمال بروز انفجار و حریق را به شکل چشمگیری کاهش می‌دهد.
انواع تجهیزات ضدانفجار
انواع تجهیزات ضدانفجارهمان‌طور که گفته شد، تجهیزات ضد انفجار در انواع مختلفی تولید و بازار عرضه می‌شوند که هر یک از آن‌ها برای کاربرد خاصی طراحی و ساخته شده‌اند. این تجهیزات باید متناسب با نیازهای دما و محیطی که قصد استفاده از آن را داریم، تهیه و ساخته شده و بر طبق آن، این تجهیزات را دسته‌بندی کرده و به انواع مختلف تجهیزات ضدانفجار تقسیم نمود.
انواع تجهیزات ضد انفجار عبارتند از:
- تجهیزات ضدانفجار ارتباطی مثل تلفن و موبایل؛
- تجهیزات ضدانفجار سرمایشی مثلکولر گازی ضد انفجار؛
- موتور ضد انفجار؛
- تجهیزات ضدانفجار مکانیکی؛
- لباس ضد انفجار؛
- ماسک ضد انفجار؛
- کلاه ایمنی ضد انفجار؛
- تجهیزات روشنایی ضدانفجار؛
- تجهیزات محفظه‌ای ضدانفجار مثل جعبه‌ها؛
- تجهیزات کلیدی ضدانفجار مثل کلیدها؛
- تجهیزات اتصالاتی ضدانفجار مثل انواع گلندها.
نتیجه‌گیری
یکی از پرکاربردترین وسایل در محیط‌های گازی و مستعد انفجار، تجهیزات ضد انفجار هستند که از وقوع انفجار و حادثه جلوگیری کرده و باعث افزایش ایمنی محیط می‌شوند. در واقع، این تجهیزات از بروز حادثه در محیط‌های پرخطر جلوگیری کرده و میزان ایمنی محیط مستعد اشتعال و انفجار را افزایش می‌دهند.
این وسایل و تجهیزات کاربرد زیادی داشته و در موارد مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرند. در این مقاله سعی کردیم به بررسی تجهیزات ضد انفجار پرداخته و انواع آن‌ها را بیان کنیم. امیدوارم این مطلب مورد پسند و رضایت شما عزیزان قرار گرفته باشد. ممنون می‌شویم اگر نظرات، انتقادات و پیشنهادات خود را با ما در سایت تکه کابل در میان گذاشته و ما را از مباحث مورد نیازتان مطلع سازید.
350 بازدید
احسان شوکتی
